Muzeum Inżynierii i Techniki użytkuje większą część kompleksu budynków, które wchodzą w skład zabytkowej zajezdni tramwajowej przy ulicy św. Wawrzyńca w Krakowie. Najstarsze obiekty zostały wybudowane w 1882 r. Była to zajezdnia tramwaju konnego wraz z budynkami pomocniczymi, takimi jak stajnie i magazyny paszy.

Budynki były wielokrotnie rozbudowywane i przebudowywane oraz zmieniały swoje przeznaczenie. Gdy zajezdnia ostatecznie przestała spełniać swoje funkcje, zaczęła podupadać i niszczeć. Obiekty, w dużej mierze oparte na konstrukcjach drewnianych, ulegały szybkiej degradacji. Na szczęście zawsze wierzono, że stanowią one dużą wartość historyczną, więc należy je chronić i poddawać rewitalizacji. W efekcie w 1985 r. cały kompleks został wpisany do rejestru zabytków.

Prace ratownicze rozpoczęły się dopiero 8 lat później, w 1993 r., od opracowania programu rewitalizacji. Remont ruszył w 1996 r. Pierwszym obiektem, który został nim objęty, były garaże autobusowe zlokalizowane wzdłuż ulicy Gazowej. Następnie wyremontowano budynek H, który stanowił zaplecze biurowe dla Muzeum, powołanego do życia w 1998 r. W 2000 r. rozpoczęto remont największego kompleksu zespolonych hal tramwaju wąskotorowego. Był podzielony na etapy i trwał aż do 2021 r.

Wszystkie prace były prowadzone z przerwami przez różne podmioty aż do 2005 r. Wtedy Muzeum przejęło obiekty w użytkowanie i mogło prowadzić rewitalizację pod własnym szyldem.

I tak, w latach 2006-2007, wyremontowano wozownię tramwaju konnego, czyli obecną halę E. W latach 2007-2008 odnowiono halę z 1912 roku – była wybudowana jako garaż dla tramwajów elektrycznych normalnotorowych. To obecnie hala F. Doprowadzono do niej szyny i tak połączono Muzeum z trakcją miejską. To umożliwiło „ożywienie” zabytkowych tramwajów. Obecnie, od czasu do czasu, wyjeżdżają one na ulice jako Krakowska Linia Muzealna.

W latach 2008-2009 wykonano rewitalizację dawnej siedziby Krakowskiej Spółki Tramwajowej. Ten budynek z 1882 r. pełni obecnie funkcję siedziby administracji Muzeum. W kolejnych latach zajęto się odnowieniem magazynów, także tych pochodzących z 1882 r. Zadbano również o dziedziniec muzealny i profesjonalne oświetlenie zabytkowych elewacji.

W ostatnim czasie Muzeum przeszło kolejną gruntowną modernizację. Nastąpiło to w związku z realizacją projektu „Rewaloryzacja zabytkowej siedziby Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie na potrzeby nowoczesnego muzeum nauki i techniki”, finansowanego ze środków unijnych.

Zespół budynków siedziby Muzeum przy ul. św. Wawrzyńca 15 został unowocześniony i rozbudowany. Utworzone zostały nowoczesne – naziemne i podziemne – powiązania komunikacyjnie. W efekcie powstał funkcjonalny i logiczny układ zwiedzania wszystkich hal.

Poza wykonaniem prac modernizacyjnych utworzono podziemne kondygnacje „-1”. Znajdują się one pod halą D, a także pod dziedzińcem Muzeum. Dzięki temu zdecydowanie powiększona została przestrzeń ekspozycyjna – powierzchnia nowej wystawy stałej to nieco ponad 3 tysiące m².

Nowe możliwości lokalowe pozwolą na dalszy rozwój instytucji. W pomieszczeniach powstanie narracyjna wystawa stała prezentująca rozwój inżynierii i techniki.

Efekty realizacji projektu pokazuje film „Podziemne miasto” . Zapraszamy do jego obejrzenia

Historia obiektu

Kompleks zajezdni przy ul. św. Wawrzyńca to unikat w skali europejskiej. Jest jedynym zachowanym praktycznie w całości zespołem zajezdni. Stanowi świadectwo przemian komunikacji miejskiej – od czasów wprowadzenia tramwaju konnego, poprzez epokę tramwaju elektrycznego wąsko- i normalnotorowego, aż po „erę” autobusów. Budynki powstawały od końca XIX po początek XX wieku. Kompleks zmieniał się wraz z rozwojem komunikacji miejskiej w Krakowie.

Pierwsze obiekty wybudowała spółka Belgijskie Towarzystwo Kolei Żelaznych (Compagnie Générale des Chemins de Fer Secondaires) założona przez Bank Belgijski (Banque de Belgique). Otrzymała ona od Gminy Kraków koncesję na budowę i eksploatację pierwszych w mieście linii tramwajowych.

Najstarszy zachowany do dzisiaj obiekt, zajezdnię tramwaju konnego wąskotorowego, a także stajnie dla koni zdrowych i chorych oraz budynki administracyjno-magazynowe, wybudowano w 1882 r. Prace wykonano według projektu H. Gérona, który został zmodyfikowany na wniosek służb magistrackich. W efekcie powstał budynek o drewnianym szkielecie z ceglanym wypełnieniem, o konstrukcji ryglowej (tzw. mur pruski) – to bardzo rzadko spotykany w Krakowie typ budownictwa.

Pierwsza linia tramwajowa łączyła Most Podgórski z Dworcem Głównym, a wzniesione w 1882 r. budynki wystarczały do jej obsługi. Sytuacja uległa zmianie, kiedy w 1896 r. wybudowano drugą linię, prowadzącą od Rynku Głównego do Parku Krakowskiego. W związku z jej pojawieniem się wozownia została przedłużona w stronę ul. Gazowej. Autorami projektu poszerzenia zaplecza zajezdni byli Tadeusz Stryjeński i Zygmunt Hendel.

W 1900 r., na skutek elektryfikacji linii tramwajowych, zespół rozbudowano według projektu Karola Knausa. Wybudowano wówczas kompleks hal zespolonych dla tramwaju elektrycznego wąskotorowego, o prześwicie między torami wynoszącym 900 mm. Mieścił on zajezdnię, warsztaty oraz elektrownię. Wszystkie wzniesione wówczas budynki to obiekty murowane. W ramach wykonanych wtedy prac przebudowano również pomieszczenia administracyjne i zaplecze.

W latach 1912-1913 powstały dyspozytornia oraz wozownie dla tramwajów normalnotorowych. Obiekty ulokowano także po przeciwnej stronie ul. św. Wawrzyńca. Rozbudowa obiektu była konieczna. Wagony normalnotorowe, które zakupiła Krakowska Miejska Kolej Elektryczna (ówczesny odpowiednik MPK), były większe od wąskotorowych (rozstaw szyn 1435 mm). W efekcie nie mieściły się w starszych halach. Nowe budynki to konstrukcje w typie „muru pruskiego”.

Dalsza rozbudowa przypadła na lata 20. XX wieku. Z uwagi na zakup autobusów wybudowano wówczas garaże i warsztaty dla tych pojazdów. Podobnie jak najstarsza zajezdnia tramwaju konnego czy hale dla wagonów normalnotorowych, były one budynkami wzniesionymi jako „mur pruski”. Tego typu obiekty nie są trwałe, o czym już wtedy dobrze wiedziano. Dlatego decyzja o wykonaniu taką techniką dowodzi, iż miały służyć jako pomieszczenia tymczasowe, tylko do czasu wybudowania nowej zajezdni. Ta została oddana w 1938 roku i mieściła się przy ul. Brożka 3.

Tramwaje ostatecznie zniknęły z zajezdni przy ul. św. Wawrzyńca na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. W budynkach, które po nich pozostały, urządzono warsztaty autobusowe i magazyny.

W 1985 r. cały kompleks zajezdni, po obu stronach ul. św. Wawrzyńca, wpisany został do rejestru zabytków pod numerem A-680. W budynkach gminnych (po „parzystej” stronie ulicy), przystosowanych na cele wystawiennicze, mieści się obecnie siedziba Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie.