FABRYKA SCHINDLERA

Zajezdnia św. Wawrzyńca
Historia →
Ogród doświadczeń im. Stanisława Lema
Historia →
Hangar Czyżyny
Historia →

Fabrykę przy ul. Lipowej 4 wzniesiono w 1936 r. na gruntach zakupionych od Krakowskiej Fabryki Drutu, Siatek i Wyrobów Żelaznych S.A. W styczniu 1937 r. rozpoczęła w nich działalność fabryka wyrobów metalowych „Rekord” (Pierwsza Małopolska Fabryka Naczyń Emaliowanych i Wyrobów Blaszanych „Rekord” Sp. z o.o.), założona przez Żydów Izraela Kohna, Wolfa Luzera Glajtmana i Michała Gutmana. W czerwcu 1939 r. spółka postawiona została w stan upadłości – już w marcu tego roku zaprzestała produkcji.

Wraz z nadejściem okupacji firma objęta została niemieckim zarządem komisarycznym, a w listopadzie 1939 r. jej powiernikiem został Oskar Schindler, morawski Niemiec, syn producenta maszyn rolniczych, w latach 1930-tych jeszcze przed upadkiem Czechosłowacji przedstawiciel handlowy Morawskiej Elektroniki S.A. w Brnie i jednocześnie współpracownik Abwehry. Schindler od stycznia 1940 do 1942 dzierżawił, a w 1942 r. przejął zakład i prowadził w nim działalność do 1944 r., tj. do ewakuacji fabryki do Czech. W produkcji zatrudniał m.in. Żydów zagrożonych eksterminacją. Schindler znacznie rozbudował fabrykę, m.in. za środki byłego współwłaściciela: Abrahama Bankiera i prawdopodobnie także innych Żydów, których Schindler zatrudnił. Wybudował m.in. główny, trzypiętrowy budynek biurowy w pierzei ul. Lipowej, halę fabryczną mieszczącą tokarki, tłocznie i prasy, magazyny, w tym wzorcownię i sztancownię. Jego Deutsche Emailwarenfabrik produkowała przede wszystkim na potrzeby armii, a także prawdopodobnie na „czarny rynek”, naczynia emaliowane, wojskowe menażki, łuski do pocisków, zapalniki do pocisków armatnich i bomb lotniczych. Pod koniec II wojny światowej O. Schindler postanowił ewakuować fabrykę oraz jej pracowników do Brünnlitz w Czechach, a produkcja w dotychczasowej fabryce zakończyła się.
Po II wojnie światowej, od 1948 r., do 2002 r. obiekty przy ul. Lipowej wykorzystywała Wytwórnia Podzespołów Telekomunikacyjnych TELPOD, rozbudowując go dla swoich potrzeb. Obok hal produkcyjnych i budynków zaplecza administracyjno-technicznego za bramą wjazdową zachowana została waga pomostowa produkcji Polskiej Wytwórni Urządzeń i Sygnałów Kolejowych z lat 1930-tych. Obecnie na terenie byłego zakładu, w jego części administracyjnej, mieści się oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa – Fabryka Schindlera, natomiast hale produkcyjne przeznaczono na Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK.

Szerzej:
M. Bednarek, Deutsche Emailwarenfabrik Oskara Schindlera w Krakowie w latach 1939-1945, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2004/22