BROWAR
Browar, założony w 1840 roku przez Rudolfa Jenny, Szwajcara z pochodzenia, znajdował się u zbiegu ul. Strzeleckiej i Lubicz. Z historycznych budynków zachowały się: budynek wagi, obiekty magazynowe, suszarnia słodu i słodownia, kotłownia z charakterystycznym 37-metrowym kominem, budynek maszyny parowej, piwnice fermentacyjne i leżakowe, warzelnia, zespół rezydencjalny, a także budynki administracyjne i socjalne.
W czasie, kiedy Jenny zakładał browar na przedmieściu Wesoła, wówczas niewchodzącym w skład miasta Krakowa, galicyjskie browary ciągle jeszcze były niewielkimi manufakturami. Dwie działki, które Jenny zakupił pod budowę browaru, o łącznej powierzchni 1,67 ha, pozwoliłyby pomieścić przynajmniej kilka małych ówczesnych wytwórni piwa, co dowodzi, że jego zamiarem nie było założenie, tylko kolejnego małego zakładu.
Po śmierci R. Jennego w 1853 roku browar przejął jego zięć, Juliusz August John – kupiec pochodzący z Królewca i rozpoczął jego dynamiczną rozbudowę. Jeszcze w latach 50. XIX wieku wybudował nowy skład beczek, a w roku 1865 piwnice, dwie słodownie, dwie lodownie, nowe stajnie na woły i konie oraz zainstalował, zamówione u Zieleniewskiego, maszyny parowe i kotły. Rozbudował też pałac mieszczący się na terenie browaru. John z zakładu uczynił szybko jeden z największych browarów najpierw w Krakowie, a potem w Galicji, z produkcją rzędu 15 000 wiader piwa rocznie. Dla porównania w tym czasie arcyksiążęcy browar w Żywcu produkował 40 000 wiader na rok.
Od 1879 r. bieżącym prowadzeniem browaru zajęli się synowie J. A. Johna: Alfred i Hugon. Kontynuowali oni inwestycje ojca, przede wszystkim wbudowując nowe lodownie i chłodnie, magazyny spedycyjne, elektrownię zakładową (1899 r. – jedną z pierwszych w Krakowie), wreszcie przekształcili stare piwnice w salę restauracyjną i wybudowali okazałą rezydencję fabrykancką.
W 1904 r. Johnowie sprzedali browar na Wesołej baronowi Janowi Götz – Okocimskiemu, ziemianinowi i właścicielowi browaru w Okocimiu. Już w roku zakupu browaru rozpoczął on poważną modernizację zakładu, budując nowy budynek fabryczny, mieszczący halę do obciągania piwa, chłodnię, umywalnię, skład beczek i ekspedycję; dobudował też dwie piwnice leżakowe. Dwa lata później postawił trzeci w browarze kocioł parowy. Inwestycje te sprawiły, że browar stał się jednym z największych w Krakowie zakładów przemysłowych — w 1914 r. wyprodukowano w nim 36 000 hektolitrów piwa. W ramach modernizacji restaurację założoną przez Johnów w starych piwnicach Götz przebudował na kinoteatr z widownią na 340 miejsc.
W latach 30. XX wieku wielki kryzys gospodarczy doprowadził do spadku popytu na piwo, z czym związany był czterotygodniowy strajk pracowników browaru, który wybuchł latem 1936 r. Przestój w pracy zakładu doprowadził do zepsucia się piwa, a w konsekwencji do utraty odbiorców. Zmusiło to syna Jana Götz – Okocimskiego, Antoniego, który po śmierci ojca w 1931 r. przejął browar, do czasowego zamknięcia produkcji. Sytuacja uległa jednak poprawie, a w 1938 r. na terenie browaru prowadziły produkcję trzy wydzielone zakłady: właściwy browar, przetwórnia słodu, wytwarzająca m.in. kawę słodową, ekstrakt słodowy i cukierki słodowe oraz fabryka sztucznego lodu. Browar produkował w tym czasie 12,300 hektolitrów piwa rocznie, co stanowiło 1% produkcji krajowej.
W czasie okupacji niemieckiej i po II wojnie światowej, aż do nacjonalizacji browaru w 1946 r., fabryką zarządzał Juliusz Komornicki – członek rodziny Götzów. Po nacjonalizacji gruntowną modernizację browaru przeprowadzono w latach 1955 – 1968, likwidując maszyny parowe, stanowiące dotąd jedyne źródło napędu wszystkich maszyn w zakładzie. Ponadto zlikwidowano tradycyjne chłodzenie piwa lodem i zainstalowano kompresory chłodnicze, wymieniono wszystkie urządzenia na warzelni, w piwnicach fermentacyjnych i na leżakowni, usuwając równocześnie tradycyjne, drewniane kadzie i kufy dębowe.
Z końcem lat 60. XX wieku krakowski browar połączono z Zakładami Piwowarskimi w Okocimiu. Zbudowano wtedy jedną z pierwszych w Polsce warzelni blokowych oraz zainstalowano linię rozlewniczą sprowadzoną z NRD. Kolejną wielką modernizację wyposażenia technologicznego przeprowadzono w końcu lat 80. Po prywatyzacji zakładów piwowarskich w Okocimiu w 2001 r. nowy właściciel — firma Carlsberg — zdecydowała zaprzestać produkcji piwa w Krakowie.
Aktualnie na miejscu browaru stoi budynek mieszkalno–biurowy, zachowano jednak wymienione wyżej elementy zabytkowego obiektu.
Szerzej:
A. Siuda, Browar krakowski 1840-1990, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Krakowskiego” 1997/7