Komputer Atari 65XE z 1985 roku stanowi jeden z dziewięciu modeli ośmiobitowych mikrokomputerów Atari produkowanych w latach 1979-1987 w seriach XL oraz XE.
Firma Atari została założona w 1972 roku i zajmowała się przede wszystkim produkcją elektronicznych automatów do gry. W 1975 roku rozpoczęła produkcję domowych konsol do gier, podłączanych do odbiornika telewizyjnego. Rok później firma została kupiona przez kompanię Warner Inc. Kryzys na rynku gier w 1983 roku osłabił jednak pozycję przedsiębiorstwa. Po roku Atari zostało odkupione przez Jacka Tramiela, który odszedł z założonego przez siebie, konkurencyjnego przedsiębiorstwa Commodore. Ekspansję Atari na rynki środkowej i wschodniej Europy umożliwiła współpraca z lokalnymi importerami. Dla Tramiela doskonałym kontrahentem okazał się Lucjan Daniel Wencel, właściciel działającej w Kalifornii firmy Logical Design Works (LDW) oraz jej spółki siostrzanej – Karen, założonej z myślą o rynku polskim. Rozwiązanie to czyniło LDW wyłącznym dystrybutorem komputerów Atari w Polsce. Urządzenia sprzedawano w sieci sklepów Pewex.
Atari 65XE to komputer wyposażony w 64kB pamięci RAM, 24kB pamięci ROM oraz procesor MOS 6502C. Produkowano go w czterech wersjach różniących się zastosowaną płyta główną. Podczas targów The Winter Consumer Electronics Show, zorganizowanych w 1985 roku w Las Vegas, firma Atari, oprócz 65XE, zaanonsowała inne modele tego urządzenia – 65XEM (XE Music Computer) specjalistyczny komputer muzyczny oraz przenośny mikrokomputer 65XEP (XE Portable). Atari 65XE w chwili wypuszczenia na rynek ustępowało znacznie nowocześniejszej, szesnastobitowej serii Atari ST. Zaopatrzono je w interpretera Atari Basic „C”, czyli program służący do analizy i wykonywania działań innych programów. Była to poprawiona i pozbawiona błędów wersja języka programowania Atari Basic „B”. Dialekt Atari Basic w 1978 roku opracowała firma Shepardson Microsystems, wykorzystując do tego celu wcześniejszy język programowania wysokiego poziomu, czyli BASIC (Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code), opracowany w 1964 roku przez Johna George’a Kemeny’ego i Thomasa Eugene’a Kurtza.
W Atari 65XE, zgodnie z obowiązującymi w latach 80. standardami projektowania, podstawowe podzespoły zostały zamknięte w obudowie mieszczącej także czterorzędową klawiaturę z klawiszem odstępnika w osobnej linii. Dla zapewnienia funkcjonalności urządzania, niezbędne było podłączenie za pomocą znajdujących się z tyłu gniazd: monitora (względnie telewizora), urządzenia pamięci masowej (magnetofon kasetowy, stacja dyskietek, lub czytnik kartridżów) oraz urządzeń peryferyjnych takich jak dżojstiki. Te ostatnie były oparte na mechanizmie ręcznego manipulatora opracowanym w 1909 roku przez Louisa Blériota.

Opracowanie: Filip Wróblewski